Wskutek nowelizacji ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych dokonaną ustawą z dnia 3 października 2008 roku o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 195 poz. 1198) wprowadzono nowe zasady unieważniania dowodów osobistych.
Zgodnie z treścią art. 40 cyt ustawy posiadacz dowodu osobistego ma obowiązek wymienić ten dokument w razie:
1. zmiany danych, które zamieszcza się w dowodzie osobistym,
2. uszkodzenia dowodu osobistego lub zaistnienia innej okoliczności utrudniającej ustalenie tożsamości osoby,
3. upływu terminu ważności.
O wymianę dowodu osobistego należy wystąpić w przypadku, o którym mowa w punkcie 1 – w terminie 14 dni od dnia doręczenia osobie obowiązanej do posiadania dowodu osobistego decyzji administracyjnej lub prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego zmianę danych albo od dnia sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzającego zmianę nazwiska, a w przypadku małżeństwa zawartego przed konsulem lub organem zagranicznym – od dnia doręczenia odpisu aktu małżeństwa; w przypadku, o którym mowa w punkcie 2 – niezwłocznie, a w przypadku, o którym mowa w punkcie 3 nie później niż 30 dni przed upływem terminu ważności.
Osoba, która nie wystąpi o wymianę dowodu osobistego musi liczyć się z konsekwencjami przewidzianymi w art. 43 cytowanej ustawy, a dotyczącymi unieważnienia dowodu osobistego. Zgodnie z treścią tego przepisu dowód osobisty podlega unieważnieniu m.in.:
1. z dniem zawiadomienia o jego utracie, zniszczeniu lub z dniem przekazania przez osobę trzecią znalezionego dowodu osobistego,
2. po upływie 3 miesięcy od zaistnienia okoliczności w postaci zmiany danych, które zamieszcza się w dowodzie osobistym (dla obywateli wymeldowanych za granicę termin ten wydłużony jest do 4 miesięcy).
Unieważnienie, o którym mowa w punkcie 1 jest istotne dlatego, że złożenie przez posiadacza dowodu w Urzędzie Gminy oświadczenia o utracie dowodu osobistego pociąga automatycznie skutki w postaci jego unieważnienia w tym samym dniu. Nie będzie możliwe, jak to dotychczas w praktyce administracyjnej występowało, odwołanie oświadczenia o utracie dowodu osobistego wskutek np jego odnalezienia po upływie kilku dni. Dzień zawiadomienia Urzędu o utracie dowodu osobistego jest dniem jego unieważnienia.
Unieważnienie, o którym mowa w punkcie 2 jest nową instytucją wprowadzoną do zakresu dowodów osobistych i sprowadza się do sytuacji, w której posiadacz dowodu osobistego, którego dane zamieszczone w dowodzie ulegną zmianie np. zmienione zostanie nazwisko lub adres, nie wystąpi o wydanie nowego dowodu osobistego – Urząd Gminy po upływie 3 lub 4 miesięcy, w zależności od tego, czy osoba przebywa na terytorium Polski, czy też za granicą – unieważni dowód osobisty zawierający nieaktualne dane.
Niestety z dotychczasowej praktyki wynika, że osoby, które obowiązane były do wymiany dowodu osobistego wskutek zmiany danych (warto przypomnieć, iż taki obowiązek istniał, jednak bez skutku w postaci unieważnienia dowodu), nie dokonywały wymiany tego dokumentu nawet przez kilka lat. W obecnej regulacji prawnej taka praktyka nie może mieć miejsca , będzie bowiem skutkować unieważnieniem dowodu osobistego. Posługiwanie się nieważnym dowodem osobistym powoduje konsekwencje prawne bezpośrednio dla jego posiadacza i może wiązać się z wieloma trudnościami i problemami w załatwianiu różnych spraw urzędowych , administracyjnych i innych, do których wymagany będzie aktualny dokument tożsamości. Posłużenie się nieważnym dowodem osobistym podczas dokonywania różnych czynności prawnych może skutkować również negatywnymi następstwami w zakresie całej czynności prawnej.
W związku z powyższym należy pamiętać o jak najszybszej wymianie dowodu osobistego, w sytuacji zmiany danych, które są w nim zamieszczone.
